野庙碑

  碑者,悲也。古者悬而窆,用木。后人书之以表其功德,因留之不忍去,碑之名由是而得。自秦汉以降,生而有功德政事者,亦碑之,而又易之以石,失其称矣。余之碑野庙也,非有政事功德可纪,直悲夫甿竭其力,以奉无名之土木而已矣!

  瓯越间好事鬼,山椒水滨多淫祀。其庙貌有雄而毅、黝而硕者,则曰将军;有温而愿、晰而少者,则曰某郎;有媪而尊严者,则曰姥;有妇而容艳者,则曰姑。其居处则敞之以庭堂,峻之以陛级。左右老木,攒植森拱,萝茑翳于上,鸱鸮室其间。车马徒隶,丛杂怪状。甿作之,甿怖之,走畏恐后。大者椎牛;次者击豕,小不下犬鸡鱼菽之荐。牲酒之奠,缺于家可也,缺于神不可也。不朝懈怠,祸亦随作,耄孺畜牧栗栗然。疾病死丧,甿不曰适丁其时耶!而自惑其生,悉归之于神。

  虽然,若以古言之,则戾;以今言之,则庶乎神之不足过也。何者?岂不以生能御大灾,捍大患,其死也则血良于生人。无名之土木不当与御灾捍患者为比,是戾于古也明矣。今之雄毅而硕者有之,温愿而少者有之,升阶级,坐堂筵,耳弦匏,口粱肉,载车马,拥徒隶者皆是也。解民之悬,清民之暍,未尝怵于胸中。民之当奉者,一日懈怠,则发悍吏,肆淫刑,驱之以就事,较神之祸福,孰为轻重哉?平居无事,指为贤良,一旦有大夫之忧,当报国之日,则佪挠脆怯,颠踬窜踣,乞为囚虏之不暇。此乃缨弁言语之土木尔,又何责其真土木耶?故曰:以今言之,则庶乎神之不足过也。

  既而为诗,以纪其末:土木其形,窃吾民之酒牲,固无以名;土木其智,窃吾君之禄位,如何可仪!禄位颀颀,酒牲甚微,神之享也,孰云其非!视吾之碑,知斯文之孔悲!

注释

译文
  碑的意思,是表示悲哀。古时候用绳子将棺木吊进墓穴安葬,安葬时用大木头垫在棺材下面,系上绳索,以便搬动棺材。后人在木头上写明死者的生平事迹来表彰他的功业德行,于是留下它不舍得丢掉,碑的名称由此得来。从秦汉以后,有功业德行、施政办事的活着的人,也为他立碑,并且把木头换成了石头,这就失去了原来的用处。我为野庙立碑,并不是有什么施政办事的功业德行可以记述,只不过悲伤农民竭尽他们的力量来供奉野庙里泥塑木雕的神像罢了。

  瓯越一带有侍奉鬼神的传统习俗,山顶水边有很多不该祭祀的祭供。那些庙中供奉的神像,外表威武果断、黝黑硕大的,就称将军;和气谨慎、白皙年少的,就称某郎:老妇人外貌庄重而有威严,就称姥;妇女面容艳丽的,就称姑。供举神像的地方,厅堂建筑得很宽敞,台阶筑得很高,左右种植着十分茂密的古树,女萝和茑萝在上面遮蔽了阳光,猫头鹰在树木间筑巢。神庙两廊中的神用车马和随从差役,众多繁杂,奇形怪状。农民们自己塑造了这些神像,又对这些神鬼偶像感到害怕,跑来祭祀唯恐落在后面。大的杀牛来祭祀,其次杀猪来祭杞,小的也不下于杀狗、鸡、鱼和菽来祭祀。平时祭祀用的家畜和酒食,宁可家里缺少,也不能让神像缺少。如果有一天不勤勉,灾祸就随之降临,老人小孩,家畜牛马都战战兢兢的。疾痛死丧,农民不认为恰巧遇到这个时候!自己不明白生老痛死的规律,全部归结到了神身上。

注音版

yě miào bēi野庙碑táng dài唐代lù guī méng陆龟蒙
   bēi zhě.  碑者。bēi yě.悲也。gǔ zhě xuán ér biǎn.古者悬而窆。yòng mù.用木。hòu rén shū zhī yǐ biǎo qí gōng dé.后人书之以表其功德。yīn liú zhī bù rěn qù.因留之不忍去。bēi zhī míng yóu shì ér dé.碑之名由是而得。zì qín hàn yǐ jiàng.自秦汉以降。shēng ér yǒu gōng dé zhèng shì zhě.生而有功德政事者。yì bēi zhī.亦碑之。ér yòu yì zhī yǐ shí.而又易之以石。shī qí chēng yǐ.失其称矣。yú zhī bēi yě miào yě.余之碑野庙也。fēi yǒu zhèng shì gōng dé kě jì.非有政事功德可纪。zhí bēi fū méng jié qí lì.直悲夫甿竭其力。yǐ fèng wú míng zhī tǔ mù ér yǐ yǐ!以奉无名之土木而已矣!13    ōu yuè jiān hǎo shì guǐ.  瓯越间好事鬼。shān jiāo shuǐ bīn duō yín sì.山椒水滨多淫祀。qí miào mào yǒu xióng ér yì yǒu ér shuò zhě.其庙貌有雄而毅、黝而硕者。zé yuē jiāng jūn yǒu wēn ér yuàn xī ér shǎo zhě.则曰将军;有温而愿、晰而少者。zé yuē mǒu láng yǒu ǎo ér zūn yán zhě.则曰某郎;有媪而尊严者。zé yuē lǎo yǒu fù ér róng yàn zhě.则曰姥;有妇而容艳者。zé yuē gū.则曰姑。qí jū chǔ zé chǎng zhī yǐ tíng táng.其居处则敞之以庭堂。jùn zhī yǐ bì jí.峻之以陛级。zuǒ yòu lǎo mù.左右老木。zǎn zhí sēn gǒng.攒植森拱。luó niǎo yì yú shàng.萝茑翳于上。chī xiāo shì qí jiān.鸱鸮室其间。chē mǎ tú lì.车马徒隶。cóng zá guài zhuàng.丛杂怪状。méng zuò zhī.甿作之。méng bù zhī.甿怖之。zǒu wèi kǒng hòu.走畏恐后。dà zhě chuí niú cì zhě jī shǐ.大者椎牛;次者击豕。xiǎo bù xià quǎn jī yú shū zhī jiàn.小不下犬鸡鱼菽之荐。shēng jiǔ zhī diàn.牲酒之奠。quē yú jiā kě yě.缺于家可也。quē yú shén bù kě yě.缺于神不可也。bù cháo xiè dài.不朝懈怠。huò yì suí zuò.祸亦随作。mào rú xù mù lì lì rán.耄孺畜牧栗栗然。jí bìng sǐ sàng.疾病死丧。méng bù yuē shì dīng qí shí yé!甿不曰适丁其时耶!ér zì huò qí shēng.而自惑其生。xī guī zhī yú shén.悉归之于神。13    suī rán.  虽然。ruò yǐ gǔ yán zhī.若以古言之。zé lì yǐ jīn yán zhī.则戾;以今言之。zé shù hū shén zhī bù zú guò yě.则庶乎神之不足过也。hé zhě?何者?qǐ bù yǐ shēng néng yù dà zāi.岂不以生能御大灾。hàn dà huàn.捍大患。qí sǐ yě zé xuè liáng yú shēng rén.其死也则血良于生人。wú míng zhī tǔ mù bù dàng yǔ yù zāi hàn huàn zhě wèi bǐ.无名之土木不当与御灾捍患者为比。shì lì yú gǔ yě míng yǐ.是戾于古也明矣。jīn zhī xióng yì ér shuò zhě yǒu zhī.今之雄毅而硕者有之。wēn yuàn ér shǎo zhě yǒu zhī.温愿而少者有之。shēng jiē jí.升阶级。zuò táng yán.坐堂筵。ěr xián páo.耳弦匏。kǒu liáng ròu.口粱肉。zài chē mǎ.载车马。yōng tú lì zhě jiē shì yě.拥徒隶者皆是也。jiě mín zhī xuán.解民之悬。qīng mín zhī yē.清民之暍。wèi cháng chù yú xiōng zhōng.未尝怵于胸中。mín zhī dāng fèng zhě.民之当奉者。yī rì xiè dài.一日懈怠。zé fā hàn lì.则发悍吏。sì yín xíng.肆淫刑。qū zhī yǐ jiù shì.驱之以就事。jiào shén zhī huò fú.较神之祸福。shú wèi qīng zhòng zāi?孰为轻重哉?píng jū wú shì.平居无事。zhǐ wèi xián liáng.指为贤良。yī dàn yǒu dài fū zhī yōu.一旦有大夫之忧。dāng bào guó zhī rì.当报国之日。zé huí náo cuì qiè.则佪挠脆怯。diān zhì cuàn bó.颠踬窜踣。qǐ wèi qiú lǔ zhī bù xiá.乞为囚虏之不暇。cǐ nǎi yīng biàn yán yǔ zhī tǔ mù ěr.此乃缨弁言语之土木尔。yòu hé zé qí zhēn tǔ mù yé?又何责其真土木耶?gù yuē: yǐ jīn yán zhī.故曰:以今言之。zé shù hū shén zhī bù zú guò yě.则庶乎神之不足过也。13    jì ér wèi shī.  既而为诗。yǐ jì qí mò: tǔ mù qí xíng.以纪其末:土木其形。qiè wú mín zhī jiǔ shēng.窃吾民之酒牲。gù wú yǐ míng tǔ mù qí zhì.固无以名;土木其智。qiè wú jūn zhī lù wèi.窃吾君之禄位。rú hé kě yí!如何可仪!lù wèi qí qí.禄位颀颀。jiǔ shēng shèn wēi.酒牲甚微。shén zhī xiǎng yě.神之享也。shú yún qí fēi!孰云其非!shì wú zhī bēi.视吾之碑。zhī sī wén zhī kǒng bēi!知斯文之孔悲!

^回到顶部^