与山巨源绝交书

  康白:足下昔称吾于颍川,吾常谓之知言。然经怪此意尚未熟悉于足下,何从便得之也?前年从河东还,显宗、阿都说足下议以吾自代,事虽不行,知足下故不知之。足下傍通,多可而少怪;吾直性狭中,多所不堪,偶与足下相知耳。闲闻足下迁,惕然不喜,恐足下羞庖人之独割,引尸祝以自助,手荐鸾刀,漫之膻腥,故具为足下陈其可否。

  吾昔读书,得并介之人,或谓无之,今乃信其真有耳。性有所不堪,真不可强。今空语同知有达人无所不堪,外不殊俗,而内不失正,与一世同其波流,而悔吝不生耳。老子、庄周,吾之师也,亲居贱职;柳下惠、东方朔,达人也,安乎卑位,吾岂敢短之哉!又仲尼兼爱,不羞执鞭;子文无欲卿相,而三登令尹,是乃君子思济物之意也。所谓达能兼善而不渝,穷则自得而无闷。以此观之,故尧、舜之君世,许由之岩栖,子房之佐汉,接舆之行歌,其揆一也。仰瞻数君,可谓能遂其志者也。故君子百行,殊途而同致,循性而动,各附所安。故有处朝廷而不出,入山林而不返之论。且延陵高子臧之风,长卿慕相如之节,志气所托,不可夺也。吾每读尚子平、台孝威传,慨然慕之,想其为人。少加孤露,母兄见骄,不涉经学。性复疏懒,筋驽肉缓,头面常一月十五日不洗,不大闷痒,不能沐也。每常小便而忍不起,令胞中略转乃起耳。又纵逸来久,情意傲散,简与礼相背,懒与慢相成,而为侪类见宽,不攻其过。又读《庄》、《老》,重增其放,故使荣进之心日颓,任实之情转笃。此犹禽鹿,少见驯育,则服从教制;长而见羁,则狂顾顿缨,赴蹈汤火;虽饰以金镳,飨以嘉肴,愈思长林而志在丰草也。

  阮嗣宗口不论人过,吾每师之而未能及;至性过人,与物无伤,唯饮酒过差耳。至为礼法之士所绳,疾之如仇,幸赖大将军保持之耳。吾不如嗣宗之资,而有慢弛之阙;又不识人情,暗于机宜;无万石之慎,而有好尽之累。久与事接,疵衅日兴,虽欲无患,其可得乎?又人伦有礼,朝廷有法,自惟至熟,有必不堪者七,甚不可者二:卧喜晚起,而当关呼之不置,一不堪也。抱琴行吟,弋钓草野,而吏卒守之,不得妄动,二不堪也。危坐一时,痹不得摇,性复多虱,把搔无已,而当裹以章服,揖拜上官,三不堪也。素不便书,又不喜作书,而人间多事,堆案盈机,不相酬答,则犯教伤义,欲自勉强,则不能久,四不堪也。不喜吊丧,而人道以此为重,已为未见恕者所怨,至欲见中伤者;虽瞿然自责,然性不可化,欲降心顺俗,则诡故不情,亦终不能获无咎无誉如此,五不堪也。不喜俗人,而当与之共事,或宾客盈坐,鸣声聒耳,嚣尘臭处,千变百伎,在人目前,六不堪也。心不耐烦,而官事鞅掌,机务缠其心,世故烦其虑,七不堪也。又每非汤、武而薄周、孔,在人间不止,此事会显,世教所不容,此甚不可一也。刚肠疾恶,轻肆直言,遇事便发,此甚不可二也。以促中小心之性,统此九患,不有外难,当有内病,宁可久处人间邪?又闻道士遗言,饵术黄精,令人久寿,意甚信之;游山泽,观鱼鸟,心甚乐之;一行作吏,此事便废,安能舍其所乐而从其所惧哉!

  夫人之相知,贵识其天性,因而济之。禹不逼伯成子高,全其节也;仲尼不假盖于子夏,护其短也;近诸葛孔明不逼元直以入蜀,华子鱼不强幼安以卿相,此可谓能相终始,真相知者也。足下见直木不可以为轮,曲木不可以为桷,盖不欲枉其天才,令得其所也。故四民有业,各以得志为乐,唯达者为能通之,此足下度内耳。不可自见好章甫,强越人以文冕也;己嗜臭腐,养鸳雏以死鼠也。吾顷学养生之术,方外荣华,去滋味,游心于寂寞,以无为为贵。纵无九患,尚不顾足下所好者。又有心闷疾,顷转增笃,私意自试,不能堪其所不乐。自卜已审,若道尽途穷则已耳。足下无事冤之,令转于沟壑也。

  吾新失母兄之欢,意常凄切。女年十三,男年八岁,未及成人,况复多病。顾此悢悢,如何可言!今但愿守陋巷,教养子孙,时与亲旧叙离阔,陈说平生,浊酒一杯,弹琴一曲,志愿毕矣。足下若嬲之不置,不过欲为官得人,以益时用耳。足下旧知吾潦倒粗疏,不切事情,自惟亦皆不如今日之贤能也。若以俗人皆喜荣华,独能离之,以此为快;此最近之,可得言耳。然使长才广度,无所不淹,而能不营,乃可贵耳。若吾多病困,欲离事自全,以保余年,此真所乏耳,岂可见黄门而称贞哉!若趣欲共登王途,期于相致,时为欢益,一旦迫之,必发狂疾。自非重怨,不至于此也。

  野人有快炙背而美芹子者,欲献之至尊,虽有区区之意,亦已疏矣。愿足下勿似之。其意如此,既以解足下,并以为别。嵇康白。

注释

译文

  嵇康谨启:过去您曾在山嵚面前称说我不愿出仕的意志,我常说这是知己的话。但我感到奇怪的是您对我还不是非常熟悉,不知是从哪里得知我的志趣的?前年我从河东回来,显宗和阿都对我说,您曾经打算要我来接替您的职务,这件事情虽然没有实现,但由此知道您以往并不了解我。您遇事善于应变,对人称赞多而批评少;我性格直爽,心胸狭窄,对很多事情不能忍受,只是偶然跟您交上朋友罢了。近来听说您升官了,我感到十分忧虑,恐怕您不好意思独自做官,要拉我充当助手,正像厨师羞于一个人做菜,要拉祭师来帮忙一样,这等于使我手执屠刀,也沾上一身腥臊气味,所以向您陈说一下可不可以这样做的道理。

注音版

yǔ shān jù yuán jué jiāo shū与山巨源绝交书wèi jìn魏晋jī kāng嵇康
   kāng bái: zú xià xī chēng wú yú yǐng chuān.  康白:足下昔称吾于颍川。wú cháng wèi zhī zhī yán.吾常谓之知言。rán jīng guài cǐ yì shàng wèi shú xī yú zú xià.然经怪此意尚未熟悉于足下。hé cóng biàn dé zhī yě?何从便得之也?qián nián cóng hé dōng hái.前年从河东还。xiǎn zōng ā dōu shuō zú xià yì yǐ wú zì dài.显宗、阿都说足下议以吾自代。shì suī bù xíng.事虽不行。zhī zú xià gù bù zhī zhī.知足下故不知之。zú xià bàng tōng.足下傍通。duō kě ér shǎo guài wú zhí xìng xiá zhōng.多可而少怪;吾直性狭中。duō suǒ bù kān.多所不堪。ǒu yǔ zú xià xiāng zhī ěr.偶与足下相知耳。xián wén zú xià qiān.闲闻足下迁。tì rán bù xǐ.惕然不喜。kǒng zú xià xiū páo rén zhī dú gē.恐足下羞庖人之独割。yǐn shī zhù yǐ zì zhù.引尸祝以自助。shǒu jiàn luán dāo.手荐鸾刀。màn zhī shān xīng.漫之膻腥。gù jù wèi zú xià chén qí kě fǒu.故具为足下陈其可否。13    wú xī dú shū.  吾昔读书。dé bìng jiè zhī rén.得并介之人。huò wèi wú zhī.或谓无之。jīn nǎi xìn qí zhēn yǒu ěr.今乃信其真有耳。xìng yǒu suǒ bù kān.性有所不堪。zhēn bù kě qiáng.真不可强。jīn kōng yǔ tóng zhī yǒu dá rén wú suǒ bù kān.今空语同知有达人无所不堪。wài bù shū sú.外不殊俗。ér nèi bù shī zhèng.而内不失正。yǔ yī shì tóng qí bō liú.与一世同其波流。ér huǐ lìn bù shēng ěr.而悔吝不生耳。lǎo zi zhuāng zhōu.老子、庄周。wú zhī shī yě.吾之师也。qīn jū jiàn zhí liǔ xià huì dōng fāng shuò.亲居贱职;柳下惠、东方朔。dá rén yě.达人也。ān hū bēi wèi.安乎卑位。wú qǐ gǎn duǎn zhī zāi!吾岂敢短之哉!yòu zhòng ní jiān ài.又仲尼兼爱。bù xiū zhí biān zi wén wú yù qīng xiàng.不羞执鞭;子文无欲卿相。ér sān dēng lìng yǐn.而三登令尹。shì nǎi jūn zǐ sī jì wù zhī yì yě.是乃君子思济物之意也。suǒ wèi dá néng jiān shàn ér bù yú.所谓达能兼善而不渝。qióng zé zì dé ér wú mèn.穷则自得而无闷。yǐ cǐ guān zhī.以此观之。gù yáo shùn zhī jūn shì.故尧、舜之君世。xǔ yóu zhī yán qī.许由之岩栖。zǐ fáng zhī zuǒ hàn.子房之佐汉。jiē yú zhī xíng gē.接舆之行歌。qí kuí yī yě.其揆一也。yǎng zhān shù jūn.仰瞻数君。kě wèi néng suì qí zhì zhě yě.可谓能遂其志者也。gù jūn zǐ bǎi xíng.故君子百行。shū tú ér tóng zhì.殊途而同致。xún xìng ér dòng.循性而动。gè fù suǒ ān.各附所安。gù yǒu chǔ cháo tíng ér bù chū.故有处朝廷而不出。rù shān lín ér bù fǎn zhī lùn.入山林而不返之论。qiě yán líng gāo zi zāng zhī fēng.且延陵高子臧之风。zhǎng qīng mù xiàng rú zhī jié.长卿慕相如之节。zhì qì suǒ tuō.志气所托。bù kě duó yě.不可夺也。wú měi dú shàng zǐ píng tái xiào wēi chuán.吾每读尚子平、台孝威传。kǎi rán mù zhī.慨然慕之。xiǎng qí wéi rén.想其为人。shǎo jiā gū lù.少加孤露。mǔ xiōng jiàn jiāo.母兄见骄。bù shè jīng xué.不涉经学。xìng fù shū lǎn.性复疏懒。jīn nú ròu huǎn.筋驽肉缓。tóu miàn cháng yī yuè shí wǔ rì bù xǐ.头面常一月十五日不洗。bù dà mèn yǎng.不大闷痒。bù néng mù yě.不能沐也。měi cháng xiǎo biàn ér rěn bù qǐ.每常小便而忍不起。lìng bāo zhōng lüè zhuǎn nǎi qǐ ěr.令胞中略转乃起耳。yòu zòng yì lái jiǔ.又纵逸来久。qíng yì ào sàn.情意傲散。jiǎn yǔ lǐ xiāng bèi.简与礼相背。lǎn yǔ màn xiāng chéng.懒与慢相成。ér wèi chái lèi jiàn kuān.而为侪类见宽。bù gōng qí guò.不攻其过。yòu dú zhuāng lǎo.又读《庄》、《老》。zhòng zēng qí fàng.重增其放。gù shǐ róng jìn zhī xīn rì tuí.故使荣进之心日颓。rèn shí zhī qíng zhuǎn dǔ.任实之情转笃。cǐ yóu qín lù.此犹禽鹿。shǎo jiàn xún yù.少见驯育。zé fú cóng jiào zhì zhǎng ér jiàn jī.则服从教制;长而见羁。zé kuáng gù dùn yīng.则狂顾顿缨。fù dǎo tāng huǒ suī shì yǐ jīn biāo.赴蹈汤火;虽饰以金镳。xiǎng yǐ jiā yáo.飨以嘉肴。yù sī cháng lín ér zhì zài fēng cǎo yě.愈思长林而志在丰草也。13    ruǎn sì zōng kǒu bù lùn rén guò.  阮嗣宗口不论人过。wú měi shī zhī ér wèi néng jí zhì xìng guò rén.吾每师之而未能及;至性过人。yǔ wù wú shāng.与物无伤。wéi yǐn jiǔ guò chà ěr.唯饮酒过差耳。zhì wéi lǐ fǎ zhī shì suǒ shéng.至为礼法之士所绳。jí zhī rú chóu.疾之如仇。xìng lài dà jiàng jūn bǎo chí zhī ěr.幸赖大将军保持之耳。wú bù rú sì zōng zhī zī.吾不如嗣宗之资。ér yǒu màn chí zhī quē yòu bù shí rén qíng.而有慢弛之阙;又不识人情。àn yú jī yí wú wàn dàn zhī shèn.暗于机宜;无万石之慎。ér yǒu hǎo jǐn zhī lèi.而有好尽之累。jiǔ yǔ shì jiē.久与事接。cī xìn rì xìng.疵衅日兴。suī yù wú huàn.虽欲无患。qí kě dé hū?其可得乎?yòu rén lún yǒu lǐ.又人伦有礼。cháo tíng yǒu fǎ.朝廷有法。zì wéi zhì shú.自惟至熟。yǒu bì bù kān zhě qī.有必不堪者七。shén bù kě zhě èr: wò xǐ wǎn qǐ.甚不可者二:卧喜晚起。ér dāng guān hū zhī bù zhì.而当关呼之不置。yī bù kān yě.一不堪也。bào qín xíng yín.抱琴行吟。yì diào cǎo yě.弋钓草野。ér lì zú shǒu zhī.而吏卒守之。bù dé wàng dòng.不得妄动。èr bù kān yě.二不堪也。wēi zuò yī shí.危坐一时。bì bù dé yáo.痹不得摇。xìng fù duō shī.性复多虱。bǎ sāo wú yǐ.把搔无已。ér dāng guǒ yǐ zhāng fú.而当裹以章服。yī bài shàng guān.揖拜上官。sān bù kān yě.三不堪也。sù bù biàn shū.素不便书。yòu bù xǐ zuò shū.又不喜作书。ér rén jiān duō shì.而人间多事。duī àn yíng jī.堆案盈机。bù xiāng chóu dá.不相酬答。zé fàn jiào shāng yì.则犯教伤义。yù zì miǎn qiǎng.欲自勉强。zé bù néng jiǔ.则不能久。sì bù kān yě.四不堪也。bù xǐ diào sāng.不喜吊丧。ér rén dào yǐ cǐ wéi zhòng.而人道以此为重。yǐ wèi wèi jiàn shù zhě suǒ yuàn.已为未见恕者所怨。zhì yù jiàn zhòng shāng zhě suī qú rán zì zé.至欲见中伤者;虽瞿然自责。rán xìng bù kě huà.然性不可化。yù jiàng xīn shùn sú.欲降心顺俗。zé guǐ gù bù qíng.则诡故不情。yì zhōng bù néng huò wú jiù wú yù rú cǐ.亦终不能获无咎无誉如此。wǔ bù kān yě.五不堪也。bù xǐ sú rén.不喜俗人。ér dāng yǔ zhī gòng shì.而当与之共事。huò bīn kè yíng zuò.或宾客盈坐。míng shēng guā ěr.鸣声聒耳。xiāo chén chòu chù.嚣尘臭处。qiān biàn bǎi jì.千变百伎。zài rén mù qián.在人目前。liù bù kān yě.六不堪也。xīn bù nài fán.心不耐烦。ér guān shì yāng zhǎng.而官事鞅掌。jī wù chán qí xīn.机务缠其心。shì gù fán qí lǜ.世故烦其虑。qī bù kān yě.七不堪也。yòu měi fēi tāng wǔ ér báo zhōu kǒng.又每非汤、武而薄周、孔。zài rén jiān bù zhǐ.在人间不止。cǐ shì huì xiǎn.此事会显。shì jiào suǒ bù róng.世教所不容。cǐ shén bù kě yī yě.此甚不可一也。gāng cháng jí è.刚肠疾恶。qīng sì zhí yán.轻肆直言。yù shì biàn fā.遇事便发。cǐ shén bù kě èr yě.此甚不可二也。yǐ cù zhōng xiǎo xīn zhī xìng.以促中小心之性。tǒng cǐ jiǔ huàn.统此九患。bù yǒu wài nán.不有外难。dāng yǒu nèi bìng.当有内病。nìng kě jiǔ chù rén jiān xié?宁可久处人间邪?yòu wén dào shì yí yán.又闻道士遗言。ěr shù huáng jīng.饵术黄精。lìng rén jiǔ shòu.令人久寿。yì shén xìn zhī yóu shān zé.意甚信之;游山泽。guān yú niǎo.观鱼鸟。xīn shén lè zhī yī xíng zuò lì.心甚乐之;一行作吏。cǐ shì biàn fèi.此事便废。ān néng shě qí suǒ lè ér cóng qí suǒ jù zāi!安能舍其所乐而从其所惧哉!13    fū rén zhī xiāng zhī.  夫人之相知。guì shí qí tiān xìng.贵识其天性。yīn ér jì zhī.因而济之。yǔ bù bī bó chéng zi gāo.禹不逼伯成子高。quán qí jié yě zhòng ní bù jiǎ gài yú zi xià.全其节也;仲尼不假盖于子夏。hù qí duǎn yě jìn zhū gě kǒng míng bù bī yuán zhí yǐ rù shǔ.护其短也;近诸葛孔明不逼元直以入蜀。huá zǐ yú bù qiáng yòu ān yǐ qīng xiàng.华子鱼不强幼安以卿相。cǐ kě wèi néng xiāng zhōng shǐ.此可谓能相终始。zhēn xiàng zhī zhě yě.真相知者也。zú xià jiàn zhí mù bù kě yǐ wéi lún.足下见直木不可以为轮。qū mù bù kě yǐ wéi jué.曲木不可以为桷。gài bù yù wǎng qí tiān cái.盖不欲枉其天才。lìng dé qí suǒ yě.令得其所也。gù sì mín yǒu yè.故四民有业。gè yǐ dé zhì wéi lè.各以得志为乐。wéi dá zhě wèi néng tōng zhī.唯达者为能通之。cǐ zú xià dù nèi ěr.此足下度内耳。bù kě zì jiàn hǎo zhāng fǔ.不可自见好章甫。qiáng yuè rén yǐ wén miǎn yě jǐ shì chòu fǔ.强越人以文冕也;己嗜臭腐。yǎng yuān chú yǐ sǐ shǔ yě.养鸳雏以死鼠也。wú qǐng xué yǎng shēng zhī shù.吾顷学养生之术。fāng wài róng huá.方外荣华。qù zī wèi.去滋味。yóu xīn yú jì mò.游心于寂寞。yǐ wú wéi wèi guì.以无为为贵。zòng wú jiǔ huàn.纵无九患。shàng bù gù zú xià suǒ hǎo zhě.尚不顾足下所好者。yòu yǒu xīn mèn jí.又有心闷疾。qǐng zhuǎn zēng dǔ.顷转增笃。sī yì zì shì.私意自试。bù néng kān qí suǒ bù lè.不能堪其所不乐。zì bo yǐ shěn.自卜已审。ruò dào jìn tú qióng zé yǐ ěr.若道尽途穷则已耳。zú xià wú shì yuān zhī.足下无事冤之。lìng zhuǎn yú gōu hè yě.令转于沟壑也。13    wú xīn shī mǔ xiōng zhī huān.  吾新失母兄之欢。yì cháng qī qiè.意常凄切。nǚ nián shí sān.女年十三。nán nián bā suì.男年八岁。wèi jí chéng rén.未及成人。kuàng fù duō bìng.况复多病。gù cǐ liàng liàng.顾此悢悢。rú hé kě yán!如何可言!jīn dàn yuàn shǒu lòu xiàng.今但愿守陋巷。jiào yǎng zǐ sūn.教养子孙。shí yǔ qīn jiù xù lí kuò.时与亲旧叙离阔。chén shuō píng shēng.陈说平生。zhuó jiǔ yī bēi.浊酒一杯。tán qín yī qǔ.弹琴一曲。zhì yuàn bì yǐ.志愿毕矣。zú xià ruò niǎo zhī bù zhì.足下若嬲之不置。bù guò yù wèi guān dé rén.不过欲为官得人。yǐ yì shí yòng ěr.以益时用耳。zú xià jiù zhī wú liáo dǎo cū shū.足下旧知吾潦倒粗疏。bù qiè shì qíng.不切事情。zì wéi yì jiē bù rú jīn rì zhī xián néng yě.自惟亦皆不如今日之贤能也。ruò yǐ sú rén jiē xǐ róng huá.若以俗人皆喜荣华。dú néng lí zhī.独能离之。yǐ cǐ wéi kuài cǐ zuì jìn zhī.以此为快;此最近之。kě dé yán ěr.可得言耳。rán shǐ cháng cái guǎng dù.然使长才广度。wú suǒ bù yān.无所不淹。ér néng bù yíng.而能不营。nǎi kě guì ěr.乃可贵耳。ruò wú duō bìng kùn.若吾多病困。yù lí shì zì quán.欲离事自全。yǐ bǎo yú nián.以保余年。cǐ zhēn suǒ fá ěr.此真所乏耳。qǐ kě jiàn huáng mén ér chēng zhēn zāi!岂可见黄门而称贞哉!ruò qù yù gòng dēng wáng tú.若趣欲共登王途。qī yú xiāng zhì.期于相致。shí wéi huān yì.时为欢益。yī dàn pò zhī.一旦迫之。bì fā kuáng jí.必发狂疾。zì fēi zhòng yuàn.自非重怨。bù zhì yú cǐ yě.不至于此也。13    yě rén yǒu kuài zhì bèi ér měi qín zi zhě.  野人有快炙背而美芹子者。yù xiàn zhī zhì zūn.欲献之至尊。suī yǒu qū qū zhī yì.虽有区区之意。yì yǐ shū yǐ.亦已疏矣。yuàn zú xià wù shì zhī.愿足下勿似之。qí yì rú cǐ.其意如此。jì yǐ jiě zú xià.既以解足下。bìng yǐ wéi bié.并以为别。jī kāng bái.嵇康白。

^回到顶部^