曾国藩诫子书

注释

注音版

zēng guó fān jiè zǐ shū曾国藩诫子书qīng dài清代zēng guó fān曾国藩
　　 yú tōng jí sān shí yú nián.　　余通籍三十余年。guān zhì jí pǐn.官至极品。ér xué yè yī wú suǒ chéng.而学业一无所成。dé xíng yī wú xǔ kě.德行一无许可。lǎo dà tú shāng.老大徒伤。bù shèng sǒng huáng cán nǎn.不胜悚惶惭赧。jīn jiāng yǒng bié.今将永别。tè jiāng sì tiáo jiào rǔ xiōng dì.特将四条教汝兄弟。13 　　 yī yuē shèn dú ér xīn ān.　　一曰慎独而心安。zì xiū zhī dào.自修之道。mò nán yú yǎng xīn yǎng xīn zhī nán.莫难于养心；养心之难。yòu zài shèn dú.又在慎独。néng shèn dú.能慎独。cè nèi xǐng bù jiù.册内省不疚。kě yǐ duì tiān dì zhì guǐ shén.可以对天地质鬼神。rén wú yī nèi kuì zhī shì.人无一内愧之事。zé tiān jūn tài rán.则天君泰然。cǐ xīn cháng kuài zú kuān píng.此心常快足宽平。shì rén shēng dì yī zì qiáng zhī dào.是人生第一自强之道。dì yī xún lè zhī fāng.第一寻乐之方。shǒu shēn zhī xiān wù yě.守身之先务也。13 　　 èr yuē zhǔ jìng zé shēn qiáng.　　二曰主敬则身强。nèi ér zhuān jìng chún yī.内而专静纯一。wài ér zhěng qí yán sù.外而整齐严肃。jìng zhī gōng fū yě chū mén rú jiàn dà bīn.敬之工夫也；出门如见大宾。shǐ mín rú chéng dà jì.使民如承大祭。jìng zhī qì xiàng yě xiū jǐ yǐ ān bǎi xìng.敬之气象也；修己以安百姓。dǔ gōng ér tiān xià píng.笃恭而天下平。jìng zhī xiào yàn yě.敬之效验也。cōng míng ruì zhì.聪明睿智。jiē yóu cǐ chū.皆由此出。zhuāng jìng rì qiáng.庄敬日强。ān sì rì tōu.安肆日偷。ruò rén wú zhòng guǎ.若人无众寡。shì wú dà xiǎo.事无大小。yī yī gōng jìng.一一恭敬。bù gǎn dài màn.不敢怠慢。zé shēn qiáng zhī qiáng jiàn.则身强之强健。yòu hé yí hū?又何疑乎？13 　　 sān yuē qiú rén zé rén yuè.　　三曰求仁则人悦。fán rén zhī shēng.凡人之生。jiē dé tiān dì zhī lǐ yǐ chéng xìng.皆得天地之理以成性。dé tiān dì zhī qì yǐ chéng xíng.得天地之气以成形。wǒ yǔ mín wù.我与民物。qí dà běn nǎi tóng chū yī yuán.其大本乃同出一源。ruò dàn zhī sī jǐ ér bù zhī rén mín ài wù.若但知私己而不知仁民爱物。shì yú dà běn yī yuán zhī dào yǐ bèi ér shī zhī yǐ.是于大本一源之道已悖而失之矣。zhì yú zūn guān hòu lù.至于尊官厚禄。gāo jū rén shàng.高居人上。zé yǒu zhěng mín nì jiù mín jī zhī zé.则有拯民溺救民饥之责。dú shū xué gǔ.读书学古。cū zhī dà yì.粗知大义。jì yǒu jué hòu zhī jué hòu jué zhī zé.既有觉后知觉后觉之责。kǒng mén jiào rén.孔门教人。mò dà yú qiú rén.莫大于求仁。ér qí zuì qiè zhě.而其最切者。mò yào yú yù lì lì rén yù dá dá rén shù yǔ.莫要于欲立立人、欲达达人数语。lì rén dá rén zhī rén.立人达人之人。rén yǒu bù yuè ér guī zhī zhě hū?人有不悦而归之者乎？13 　　 sì yuē xí láo zé shén qīn.　　四曰习劳则神钦。rén yī rì suǒ zhe zhī yī suǒ jìn zhī shí.人一日所着之衣所进之食。yǔ rì suǒ xíng zhī shì suǒ yòng zhī lì xiāng chèn.与日所行之事所用之力相称。zé páng rén wěi zhī.则旁人韪之。guǐ shén xǔ zhī.鬼神许之。yǐ wéi bǐ zì shí qí lì yě.以为彼自食其力也。ruò nóng fū zhī fù zhōng suì qín dòng.若农夫织妇终岁勤动。yǐ chéng shù shí zhī sù shù chǐ zhī bù.以成数石之粟数尺之布。ér fù guì zhī jiā zhōng suì yì lè.而富贵之家终岁逸乐。bù yíng yī yè.不营一业。ér shí bì zhēn xiū.而食必珍馐。yī bì jǐn xiù.衣必锦绣。hān huàn gāo mián.酣豢高眠。yī hū bǎi nuò.一呼百诺。cǐ tiān xià zuì bù píng zhī shì.此天下最不平之事。shén guǐ suǒ bù xǔ yě.神鬼所不许也。qí néng jiǔ hū?其能久乎？gǔ zhī shèng jīng xián xiàng.古之圣君贤相。gài wú shí bù yǐ qín láo zì lì.盖无时不以勤劳自励。wèi yī shēn jì.为一身计。zé bì cāo xí jì yì.则必操习技艺。mó liàn jīn gǔ.磨练筋骨。kùn zhī miǎn xíng.困知勉行。cāo xīn wēi lǜ.操心危虑。ér hòu kě yǐ zēng zhì huì ér zhǎng jiàn shí.而后可以增智慧而长见识。wèi tiān xià jì.为天下计。zé bì yǐ jī yǐ nì.则必已饥已溺。yī fū bù huò.一夫不获。yǐn wèi yú gū.引为余辜。dà yǔ mò zǐ jiē jí jiǎn yǐ fèng shēn ér jí qín yǐ jiù mín.大禹、墨子皆极俭以奉身而极勤以救民。qín zé shòu.勤则寿。yì zé yāo.逸则夭。qín zé yǒu cái ér jiàn yòng.勤则有材而见用。yì zé wú láo ér jiàn qì.逸则无劳而见弃。qín zé bó jì sī mín ér shén qí qīn yǎng.勤则博济斯民而神祇钦仰。yì zé wú bǔ yú rén ér shén guǐ bù xīn.逸则无补于人而神鬼不歆。13 　　 cǐ sì tiáo wèi yú shù shí nián rén shì zhī dé.　　此四条为余数十年人世之得。rǔ xiōng dì jì zhī xíng zhī.汝兄弟记之行之。bìng chuán zhī yú zǐ zǐ sūn sūn.并传之于子子孙孙。zé yú zēng jiā kě cháng shèng bù shuāi.则余曾家可长盛不衰。dài yǒu rén cái.代有人才。